"Türbin kanatlarını fiber karbon kumaşla kapladık"

Serdar Çavdar
5 Enerji

5 Enerji olarak, Türkiye’de ilk yerli türbin üreticilerinden biriyiz. 3 kV’dan 250 kV’a kadar yapıyoruz ve bunları alıp evinize de fabrikanıza da koyabiliyorsunuz. Türbin kanadında fiber karbon kullanan ise tek firmayız.

Kanatlar, karbon kumaş kullanılarak infüzyon teknolojisi ile üretilmiştir. Kanatlarda görülen kaplama özel bir kumaştır. İpleri Kordsa’ya yurt dışından geliyor. Kordsa dokuma konusunda uzman bir kuruluş ve yıllardır da kot bezi ürettiği için karbonları da dokumaya başladı. Yüksek ısılarda sıkıntı yaratmaması içindir ve hafif olduğundan tercih edilir. Döküm veya çelik yerine kullanacağınız her türlü parçada kullanabilirsiniz.

Rüzgâr türbini kanatlarında kullanmanın artısı nedir? Küçük türbinlerde artısı yok diyebiliriz. Büyük türbinlerde, örneğin bizim 100 kV’lık sistemimizde yukardaki motor-rotor gövdesi 5 ton. Buna kanatlar dâhil değil. Ama kanatları karbonla yaptığımızda, kanatlar dâhil 5 ton oluyor. Bize ciddi bir hafiflik sağlıyor. Ne kadar hafif olursa boyunu o kadar kısa yapabiliyoruz. Düşük şiddetli rüzgârda da çalışabiliyor. 1 MW üstü büyük türbinler için de kullanılabilir ama maliyeti artıracaktır. Çünkü onların kanatları minimum 17,5 metreden başlıyor. Onlar daha çok cam elyaf ve kompozit oluyor. Ama bu tarz küçük versiyonlarda 8.5-10-12 metrelerde karbon kumaş kullanımı çok daha rahat oluyor.

Karbonun ömrü, kırılma gibi durumlar dışında cam elyafa göre çok daha uzun, 2 katından fazla düyebiliriz. Uygun şartlarda kullandığınızda sonsuza kadar gidebilir. Onun dışında bakım gerektirmez, UV ışınlarına ve ısıya dayanıklıdır. Eksi 50 derece ile artı 50 derece ısı aralıklarında rahatlıkla çalışır. Kumaşın sertleşmesini sağlayan reçine-epoksiye göre de değişiyor. Maliyet açısından baktığımızda biraz maliyetli işlemler gerektiriyor. Özel bir dokuma yapılıyor ve uygulama sistemi de özel bir sistem. Bunun için özel reçineler uygulanıyor ve bu reçineleri üreten dünyada çok fazla firma yok. Ancak sonuçta iyi bir verimlilik elde edildiği için ve daha dayanıklı olduğu için tercih ediliyor.

Bizim türbinimizde çarklı bir sitem, mekanik bir sistem yok. Tamamen mıknatıs sistemiyle çalışan permanent magnet (kalıcı mıknatıs) dediğimiz bir sistem var. Bakım maliyetleri minimumda. Çünkü diğerleri çok büyük olduğundan pervaneleri çevirebilmesi için en basit anlatımıyla içerde bir dizel jeneratör, miller ve çarklar var. Şanzımanlı araba gibi düşünün, öyle çalışmaya başlıyor ve ondan sonra rüzgâr devinimiyle kendini çeviriyor. Bizimkinde öyle bir sıkıntı yok. Çünkü öyle bir sistem yaptığınızda bakım maliyetleriniz çok fazla artıyor.