1990'lı yılların başından itibaren yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili bütün dünyada ciddi bir hareketlenme başlamıştır. Özellikle Avrupa Birliği (AB) Ülkeleri bu konuda başı çekmektedirler. 2005 yılından

Murat Durak

Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği

Yönetim Kurulu Başkanısonra başta ABD olmak üzere Çin ve Hindistan'da RES projeleri artmıştır. Ülkemizde 1995'li yıllardan sonra RES projelerine ilgi başlamış olup 2005 yılında YEK Kanunu?nun çıkması ile birlikte en üst seviyeye ulaşmıştır. İstenen ilerleme sağlanamamasına rağmen, yine de yatırımcıların konuya ilgisi artarak süregelmiştir. Bu makalede AB ülkeleri ve diğer bazı dünya ülkelerinde RES projelerinin son kurulu güçleri ile ülkemizdeki RES projelerinin son durumu üzerinde durulmuştur.

Avrupa Ülkelerinde Son Durum

Avrupa Birliği ülkeleri, rüzgar enerjisi başta olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanım oranlarının arttırılmasına yönelik hedeflere odaklanmıştır. Avrupa'daki ve diğer bölgelerdeki ülkeler bu hedefleri tutturabilmek için çeşitli piyasa destek yöntemlerini benimsemişlerdir. Bu ülkeler, üretilen birim enerji başına prim ödenmesinden, özel tarifeler uygulanmasına, yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanan elektrik santrallarına vergi teşviki ve sübvansiyondan enerji üreticilerinin enerji arzlarının gittikçe artan bir yüzdesini yenilenebilir kaynaklardan elde etmeye zorunlu olmasına kadar dayanan bir takım yöntemlerden faydalanmışlardır. 2009 yılı içerisinde de Avrupa'da rüzgar enerjisi kullanımı artarak devam etmiştir. Almanya liderliğini korumuştur ve İspanya hemen onu takip etmektedir. İtalya ve Fransa'da kullanımı ise gittikçe artmaktadır. AB'ye yeni üye olan ülkeler RES kullanımında henüz istenilen seviyede değildir. Orta ve Batı Avrupa Ülkeleri, Doğu Avrupa ülkelerine doğru yönelmektedir. Avrupa'daki 4 ana ülke ise Almanya ve İspanya başta olmak üzere Fransa ve İtalya?dır. Ayrıca denizüstü (offshore) RES kurulu gücü de 2061 MW olup Avrupa'daki toplam kurulu güç olan 76,152 MW içerisinde %2.7 orana sahip olmakla beraber, denizüstü RES projelerinin önümüzdeki yıllarda artacağı tahmin edilmektedir. Tablo 1'de AB ülkelerindeki 2009 sonu itibarı ile kurulu olan güçler görülmektedir. AB ülkelerinde 2008 yılı sonu 65,741 MW kurulu gücün üzerine, 2009 yılında 10,526 MW kurulu güç eklenerek toplam kurulu güç 76,152 MW olmuş ve sektör %16 yıllık büyüme gerçekleştirmiştir.  

Tablo 1. Avrupa?da 2009 sonu itibari ile kurulu rüzgar gücü.

Şekil 1. Avrupa ülkelerindeki rüzgar enerjisi kurulu gücü.

Tablo 2. AB?ye erişim halindeki ülkelerde durum.

Tablo 3. EFTA ülkelerinde 2009 sonu itibari ile kurulu rüzgar gücü.

Tablo 4. Diğer Avrupa ülkelerinde 2009 sonu itibari ile kurulu rüzgar gücü.

Avrupa ülkeleri; yukarıdaki tablolardan da görüldüğü gibi 2008 yılı sonunda 65,741 MW, 2009 yılı içerisinde 10,163 MW kurulu gücün de eklenmesiyle 2009 yılı sonu itibarı ile toplamda 76,152 MW kurulu güce ulaşmıştır.

Dünyada Rüzgar Enerjisinin Durumu

Avrupa'da olduğu gibi bütün dünyada rüzgar enerjisi en hızlı yayılan enerji kaynağı olmuştur. Global olarak 1996-2009 yılları arasındaki yıllık kümülatif artış Şekil 2'de görülmektedir. Özellikle 2005 yılından sonra ciddi bir artış gözlenmiştir. Buna sadece Avrupa ülkelerinin değil; Amerika, Çin ve Hindistan'ın kurulu güç artışları da etki etmiştir. 

Şekil 2. Yıllık kümülatif artış (1996-2009).

1996-2009 arasındaki yıllık global rüzgar enerjisi kurulu gücünün artışı Şekil 3'de görülmektedir. 2006 yılından sonra yıllık 15,000 MW üzerine çıkan bir RES kapasitesi, 2009 yılında 37,466 MW olarak rekor kırmıştır.

Şekil 3. Yıllık artış (1996-2009).

Kıtalara göre 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 ve 2009 yıllarında eklenen kurulu güçler Şekil 4'te görülmektedir. 2009 yılında Asya kıtası Çin ve Hindistan?daki gelişmelerin etkisiyle ciddi bir artış göstermiştir.

Şekil 4. Kıtalara göre yıllık artış.

2009 yılında eklenen en yüksek kurulu güç, 13,000 MW ile Çin'de olmuş ve onu ABD 9922 MW ile izlemiştir. İspanya 2459 MW ile üçüncü, Almanya 1917 MW ile dördüncü ve Hindistan 1271 MW ile ilk beşi oluşturmaktadır.

Bu anlatılanların ışığında dünyadaki en büyük 10 pazar ve kurulu güçleri Tablo 5'te verilmiştir. Tabloda ayrıca diğer dünya ülkeleri de verilmiştir. Rakamlar, 2009 yılı sonu rakamlarıdır.

Tablo 5. En büyük 10 pazardaki kurulu güç.

2009 yılı sonu itibarı ile dünyada toplam 157,899 MW toplam kurulu güç bulunmakta ve Avrupa 76,152 MW ile rüzgar enerjisinde liderliğini korumaktadır. Toplam dünya kurulu rüzgar gücünün % 48'ine sahip Avrupa, 2009 yılında %16 büyüyerek toplam kurulu elektrik kapasitesinin % 6'sını rüzgar enerjisinden karşılar hale gelmiştir.

Çin pazarı da 1 Ocak 2006'da çıkan Yenilenebilir Enerji Kanunu ile büyümeye başlayarak 2009 yılında 13,000 MW eklemiş ve %110'luk bir büyüme gerçekleştirmiştir.

Avustralya, 2009 yılı sonunda 1712 MW kurulu rüzgar gücüne ulaşmıştır. Eyalet merkezli teşvik sistemi ile bu büyüme trendini devam ettirmek istemektedir. 2009 yılında 406 MW yeni kapasite eklenmiştir.

Genç bir pazar olan Afrika ve Ortadoğu'da ise Mısır (430 MW), Fas (253 MW) ve İran (91 MW) ile dikkati çekmektedir. Bu ülkeler % 36'ya yakın bir büyüme gerçekleştirmişlerdir.

Dünyadaki 10 büyük pazarın ve diğer ülkelerin 2009 yılında eklediği kapasite ve bu kapasitenin yüzde olarak karşılık gelen değeri de Tablo 6'da görülmektedir. Görüldüğü gibi Çin 2009 yılında % 34.7?lik artışla dünyada ilk sırayı almaktadır. 2010 yılındaki gelişmelere bakılırsa bu durum devam edecek gibi gözükmektedir.

Tablo 6. Ülkelerin 2009 kapasite artışı ve yüzdesi.

Bölgesel olarak kurulu güçler, tablolarda 2008'deki kapasite 2009 yılında eklenen ve 2009 yılı sonu olarak verilmiştir. Tablo 7'de Kuzey Amerika yer almaktadır. Özellikle ABD 2009 yılı içerisinde 9922 MW ekleyerek toplamda 35,159 MW kurulu güçle dünya liderliğini Almanya'nın elinden almıştır.

Tablo 7. Kuzey Amerika.

Latin Amerika ülkeleri Tablo 8?de verilmiştir. Bu ülkeler içerisinde Brezilya dikkati çekmektedir.

Tablo 8. Latin Amerika ülkeleri.

Pasifik ülkelerinde bulunan RES kurulu güçleri Tablo 9'da görülmektedir. Avustralya gittikçe artan  bir oranda rüzgar enerjisine doğru yönelmektedir.

Tablo 9. Pasifik ülkeleri.

Afrika ve Orta Doğu ülkelerine ait değerler, Tablo 10'da görülmektedir. Mısır ve Fas umut verici pazarlar arasındadır.

Tablo 10. Afrika ve Orta Doğu ülkeleri.

Asya ülkeleri de Tablo 11'de incelenebilir. Özellikle Hindistan ve Çin dikkat çekmektedir.

Tablo 11. Asya ülkeleri.

Yukarıda verilen bilgiler ışığında 2009 yılı sonu itibarı ile dünyadaki toplam kurulu güç 157,899 MW'tır ve % 31'lik bir büyüme gerçekleşmiştir (Tablo 12).

Tablo 12. Dünya toplamı.

Ülkemizde Durum

Ülkemizde rüzgar enerjisinden elektrik elde etme amacına yönelik çalışmalar 1990'lı yılların hemen başında başlanmışsa da daha çok teorik çalışmalar seviyesinde kalmıştır. Bununla beraber, esas gelişme 1996 yılından itibaren başlamıştır. Birçok özel sektör firması konu ile ilgili yatırımlara başlamıştır ve hemen hemen ülkemizin tamamında ölçümler yapılmıştır. İlk rüzgar elektrik santralı, 1997 yılında devreye girmiştir. Ülkemizde 4628 Sayılı Kanun ile beraber serbest elektrik piyasası modeline geçilmiştir. Bu kapsamda aşağıda belirtilen tarihlerde RES başvuruları alınmıştır (Tablo 13).

Tablo 13. EPDK'ya yapılmış başvurular.

15.02.2010 tarihi itibarı ile EPDK'dan ve sektörden alınan verilere göre hazırlanan bilgiler Tablo 14'te görülmektedir.

Tablo 14. İşletmede olan rüzgar elektrik santralları (14.02.2010).

Şu anda RES projelerinin büyük çoğunluğu EPDK'da inceleme ve değerlendirme aşamasındadır. Bu kapsamda 1 Kasım 2007 başvurularından önceki projeler ile ilgili olarak TEİAŞ, toplam 4916 MW uygun bağlantı görüşü vermiş olup bunun 3284 MW'ı lisanslanmıştır.

1 Kasım 2007 başvuruları ile ilgili olarak TEİAŞ tarafından son gelişmeler çerçevesinde başvuruyu yapan firmaların santral bilgi formundaki bağlantı noktaları dikkate alındığında, 3872 MW uygun bağlantı görüşü verilmiştir. Bunun 2028 MW'ı tekli başvurular olup; 1844 MW'ı da çoklu başvurudur ve ihaleye gireceği düşünülmektedir.

Sonuç

Dünyada rüzgar enerjisi kullanımı gittikçe artmaktadır ve ülkemizde de buna paralel bir gelişim yaşanmaktadır. Yinede RES kullanımının hala arzu edilen seviyede olmadığını belirtmek gerekmektedir. Ülkemizin rüzgar enerjisi kullanımında geri kalmasının birçok nedeni vardır. Bunlar arasından en önemlileri; iletim sisteminin iyileştirilememesi, bürokratik koordinasyonsuzluk, yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili yasal düzenlemenin istenilen seviyede yapılamaması ve projelere finansman imkanının kısıtlı olması sayılabilir. 

Kaynaklar:

1.      Türkiye Rüzgar Enerjisi birliği (www.tureb.com.tr)

2.      Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (www.epdk.org.tr)

3.      Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (www.teias.gov.tr)

4.      Avrupa Rüzgar Enerjisi Birliği (www.ewea.org)